Warto odwiedzić
Palazzo Comunale i Piazza Repubblica
Duomo Santa Maria Assunta
Chiesa di San Francesco
Basilica di Santa Margherita
Museo Diocesano
Museo della Accademia Etrusca
TwierdzaGirifalco
Museo Della Civita Contadina Fratticciola
Museo di Farneta Centro di Interpretazione delle Raccolte Don Sante Felici
Santa Maria Nuova
San Domenico
Budynek Palazzo Comunale usytuowany jest na jednym z dwóch centralnych placów miasta na Piazza della Republika. Pałac postawiono w XIII wieku a następnie aż do XVI wieku poddawano go licznym przeróbkom. Godna obejrzenia jest Sala Rady z trzema kamiennymi ścianami, oryginalnym belkowaniem i freskami pamiętającymi czasy średniowiecza. Budynek posiada górującą na okolicą wieżę zegarową a do głównego wejścia prowadzą liczące 24 stopnie ? odkryte schody. I to właśnie te schody są magnesem przyciągającym tu liczne rzesze turystów. Są one bowiem doskonałym punktem obserwacyjnym do przyglądania się życiu miejskiemu bez względu na porę dnia. Warte szczególnego polecenia są jednak godziny wieczorne, kiedy mieszkańcy wychodzą do restauracji czy na porcję ulubionych lodów ? gelato. Można z tego miejsca obserwować nie tylko spacerujących, czy siedzących w restauracjach mieszkańców ale też ich wspólne wieczorne śpiewy i zabawy. Schody są także doskonalą platformą widokową w trakcie odbywających się w sezonie, plenerowych przedstawień teatralnych oraz wieczornych koncertów. Plac ma doskonałą akustykę. Weekendy dostarczają jeszcze innych widowisk. Otóż schody są miejscem sesji fotograficznych dla świeżo poślubionych par. A jest ich tu nie mało. Po Wenecji, Cortona jest drugim miastem we Włoszech pod względem ilości zawieranych tu związków małżeńskich przez cudzoziemców. W każdą sobotę spotkamy tu przynajmniej 3-4 pary nowożeńców z zagranicy oraz kilka młodych par z różnych regionów Włoch. Z ratuszowych schodów roztacza się także widok na loggię czyli dawny targ rybny a obecnie taras jednej z restauracji. Piazza della Republika to miniaturowy plac, podobnie zresztą jak wszystkie przestrzenie w Cortonie. Mówiąc słowo piazza nie można utożsamiać go z Piazza San Petro w Rzymie, Piazza San Marco w Wenecji czy Piazza Duomo w Mediolanie. Jego rozmiary w porównaniu z tamtymi są niewielkie i bardziej odpowiednim określeniem byłoby ? placyk. Jak na warunki Cortony jest to jednak plac. Nie sposób tu nie trafić, bowiem do placu prowadzą trzy ulice, odchodzące od miejskich bram. Z Piazza della Repubblica odchodzi też jedyna pozioma ulica w mieście Via Nazionale zwana też Rugapiana. Można nią dojść do Piazza Giuseppe Garibaldi ? zwanego przez starych mieszkańców Carbonaią. Z Carbonai roztacza się widok na dolinę Valdichiana oraz Lago Trasimeno. Jest to, to samo jezioro nad brzegiem którego w 217 roku p.n.e., Hannibal pokonał w czasie II wojny Punickiej armię Rzymian dowodzoną przez Gaiusa Flaminiusa. Rzymianie zostali rozbici doszczętnie a Gaius Flaminus poniósł w czasie walk śmierć.
Duomo Santa Maria Assunta postawiona została na ruinach dawnego kościoła parafialnego. Prawdopodobnie był to najstarszy kościół w Cortonie. Zbudowany został w 4 wieku na fundamentach pogańskiej świątyni. Kościół, w obecnym kształcie powstał w 2 poł. XIV w na podstawie projektu Giuliano da Sangallo. Po zakończeniu budowy świątynię wyniesiono do rangi katedry odbierając jednocześnie ten tytuł położonemu za murami miasta, kościołowi San Vincenzo. Ołtarz główny w świątyni jest dziełem Francesca Mazzuoli a pochodzące z XVI wieku centralne i boczne drzwi przypisuje się mistrzowi Cristofanello. Zwiedzając kościół warto na chwilę zatrzymać się w bocznej nawie przed wykonaną z terrakoty Pietą. Wzniesiona w 1566 roku dzwonnica to dzieło architekta Francesco Laparelli Cortonese. Francesco Laparelli Cortonese zyskał sławę jako główny architekt i twórca miasta La Valletta, stolicy Maltya także fortyfikacji Castello Sant’ Angelow Rzymie. W XVIII wieku wnętrze katedry zostało radykalnie przebudowane. Oglądając obiekt, należy koniecznie baczniej przyjrzeć się fasadzie. Można na niej zobaczyć ślady poprzednich budowli. Do świątyni łatwo dotrzeć z Piazza Della Repubblica. Prowadzi do niej bezpośrednio z placu – Via Casali.
W bliskiej odległości od Piazza della Repubblica przy Via Berrettini usytuowany jest Chiesa di San Francesco (kościół św. Franciszka). Budowę świątyni rozpoczęto w XIII w. w stylu gotyckim. Był to jeden z najwcześniejszych kościołów franciszkańskich i do dziś zachował się typowy kształt dla budowanych przez Franciszkanów obiektów sakralnych czyli nawa zakończona ołtarzem głównym oraz dwoma bocznymi kapliczkami. W XVII w. świątynię przebudowano, nadając jej barokowy wystrój. Na uwagę zasługuje usytuowany w jednym z ołtarzy obraz Pietro da Cortona ?Zwiastowanie?, uznany za arcydzieło artysty namalowane w stylu baroku. Znany w środowisku artystycznym jako Pietro da Cortona to urodzony w Cortonie w 1596 roku, Pietro Berrettini, znakomity malarz i architekt wczesnego baroku. Na turystów czeka w kościele jeszcze jedna niespodzianką. Są nią relikwie, fragment krzyża przywieziony z Konstantynopola oraz habit, poduszka i Biblia św. Franciszka.
Przy ulicy Via Berrettini, ale już niemalże na jej szczycie, trafimy na kolejny obiekt sakralny. Tym razem będzie to Basilica di Santa Margherita czyli kościół patronki miasta. Kościół postawiono na miejscu istniejącego do XI wieku kościoła San Basilio, w którym żyła i zmarła św. Małgorzata. Po jej śmierci obiekt powiększono i przez następne wieki ozdabiano wnętrza. Powstały m.in. freski z których do dziś zachowało się nie wiele i można je oglądać w Muzeum Diecezjalnym. Znaczna część uległa zniszczeniu w trakcie prac konserwacyjnych w XVII wieku. Kolejnym przebudowom poddano świątynię w XVIII wieku oraz pod koniec XIX. W ich efekcie z pierwotnego kościoła, zostało niestety nie wiele. Godnym zatrzymania się na dłużej jest ołtarz główny ? dzieło znakomitego, pochodzącego z Cortony, włoskiego artysty Luca Signorelli zwanego Luca da Cortona. Małgorzata natychmiast po śmierci okrzyknięta została przez miejscową ludność, świętą. Beatyfikacji doczekała się jednak dopiero w 1515 roku a kanonizowana została w 1728 roku przez papieża Benedykta XIII. Święta Małgorzata została też patronką miasta a jej nierozkładające się ciało można zobaczyć w srebrnym, przeszklonym sarkofagu w głównym ołtarzu Basilica di Santa Margherita. Widok zasuszonych zwłok nie na wszystkich robi dobre wrażenie. Wstęp do kościoła jest bezpłatny. Latem świątynia otwarta jest w godzinach 08:00 ? 12:00 i 15:00 ? 19:00. Odwiedzając kościół warto też zwrócić uwagę na znajdującą się obok drogę krzyżową. Jej autorem jest urodzony pod koniec XIX wieku w Cortonie, Gino Severini ? światowej sławy malarz związany z nurtami kubizmu, futuryzmu i abstrakcjonizmu. Choć artysta zmarł w Paryżu, to zgodnie z jego wolą jego szczątki spoczęły w Cortonie. Z placu obok kościoła roztacza się także ciekawy widok na dolinę Valdichiana i jezioro Trasimeno. To samo jezioro, które w 217 roku p.n.e., było świadkiem spektakularnego zwycięstwa Hannibala nad armią rzymską dowodzoną przez Gaiusa Flaminiusa.
Z uwagi na ilość i jakość zgromadzonych zbiorów tego obiektu nie wolno pominąć. Museo Diocesano czyli Muzeum Decezjalne usytuowane jest na Piazza del Duomo, naprzeciwko Duomo Santa Maria Assunta, czyli katedry. Muzeum mieści się w dawnym Kościele Jezusa. W dziewięciu muzealnych salach możemy obejrzeć dzieła stworzone na przestrzeni 2 tysięcy lat. Najwięcej eksponatów to skarby sztuki toskańskiej, począwszy od XIII wieku a na XIX skończywszy. Muzeum założono w 1945 roku. Najważniejsze eksponaty to „Zwiastowanie” i „Madonna z dzieciątkiem” Fra Angelico, „Opłakiwanie” Luca Signorelli,”Madonna w chwale”Bartolomeo della Gatta, Ekstaza św. Małgorzaty z Cortony ? Giuseppe Crespi.Ponadto spotkać tu można przedmioty sakralne, meble a także pochodzące z diecezjalnych kościołów szaty liturgicznej drobne dzieła sztuki. Zwiedzanie wystawy rozpoczyna się od pochodzącego z II wieku romańskiego sarkofagu na którym przedstawiono bitwę Dionizosa i Amazonek. Jest to niezwykły eksponat. Odnaleziony został w XV wieku w trakcie prac remontowych na terenie katedry. Aby go obejrzeć, specjalnie do Cortony przyjeżdżali Filippo Brunelleschi, włoski architekt, inżynier, rzeźbiarz i złotnik okresu wczesnego renesansu oraz Donato di Niccolň di Betto Bardi znany jako Donatello, florencki rzeźbiarz, jedna z najwybitniejszych postaci włoskiego renesansu. W muzeum wydzielona jest specjalna sala poświęcona pracom pochodzącego z Cortony wielkiego malarza epoki renesansu Luca Signorelli znanego jako Luca da Cortona. Ekspozycja jest nie tylko prezentacją dzieł tego słynnego artysty ale obrazuje też jego więź z rodzinnym miastem. Dziesięć znajdujących się na terenie muzeum dzieł jest sygnowanych przez niego osobiście. Podejrzewa się iż z jego warsztatu pochodzi też kilka kolejnych zgromadzonych w muzeum prac. Ciekawie prezentuje się także sala, w której zgromadzono przedmioty sakralne, biżuterię i szaty liturgiczne. Warto zwrócić uwagę na kilkanaście sztuk odzieży należących do kardynała Silvio Passeriniego. Uszyte z aksamitu i brokatu oraz haftowane złotymi nićmi szaty wykonane zostały w XVI wieku zgodnie z założeniami szkoły florenckiej. Projekty haftów wyszły z pracowni znanego malarza Raffaellino del Garbo oraz jego ucznia Andrea del Sarto. W muzeum prezentowane są zarówno szaty, jak i rysunki z projektami haftów.
Muzeum czynne jest od 1 kwietnia do 31 października w godzinach od 10.00 ? do 19.00 oraz od 1 listopada do 31 marca w godz. 10.00 ? 17.00. W poniedziałki obiekt jest zamknięty. Wstęp płatny. W muzeum obowiązuje zakaz fotografowania eksponatów.
Dzieje miasta Cortona zaczynają się od etruskiej osady. Jej znaczenie oraz dalsze losy można prześledzić w Muzeum Etrusków, usytuowanym na terenie Akademii w pięknym Palazzo Casali. Historia Museo della Accademia Etrusca sięga 1727 roku, czyli czasu powstania samej Akademii. Jednym ze statutowych zadań akademii było upowszechnianie kultury artystycznej i historycznej poprzez wydawnictwa, wystawy oraz gromadzenie pamiątek dziedzictwa kulturowego miasta Cortona. Równocześnie więc z założeniem Akademii, utworzono muzeum i bibliotekę. Wśród najstarszych i najcenniejszych eksponatów ? świadectw etruskiej kultury, można znaleźć w muzeum lampy z brązu, znakomitą kolekcję etruskiej i rzymskiej ceramiki oraz wyrobów z brązu, dzieła sztuki egipskiej a z czasów późniejszych ogromną kolekcję sztuki oraz wyposażenie domu należące do jednej z najbardziej znanych rodzin w mieście Tommasi-Baldelli. Sławę zdobył żyrandol etruski nazywany lampą Cortony. Szczególne miejsce w muzeum zajmują także prace oraz eksponaty związane z urodzonym w Cortonie, znakomitym malarzem Gino Severinim. Odwiedzający muzeum mogą także zapoznać się ze znaleziskami pozyskanymi w trakcie badań paleontologicznych prowadzonych na tym terenie oraz licznymi opracowaniami dotyczącymi najodleglejszego okresu cywilizacji w rejonie Cortony. Prezentowane są cenne znaleziska z okolicznych etruskich grobów oraz liczne rekonstrukcje i wizualizacje najstarszych miejsc pochówku i grobowców. W dalszych częściach można obejrzeć eksponaty związane z wpływami hellenistycznymi a w kolejnych pomieszczeniach z okresem rzymskim. Wśród tych ostatnich na uwagę zasługują znaleziska z bogatej willi w Ossaia. Muzeum czynne jest od 1 kwietnia do 31 października w godzinach od 10:00 ? 19.00 oraz od 1 listopada do 31 marca w godz. 10.00 ? 17.00. W poniedziałki oraz 25 grudnia obiekt jest nieczynny. Wstęp płatny. Na terenie muzeum obowiązuje zakaz fotografowania. Obiekt przystosowany jest dla osób niepełnosprawnych. Na I i II piętrze dostępne są toalety.
Jeśli tylko dysponuje się odrobiną czasu, to tego miejsca nie wolno pominąć nawet kiedy naszą pasją nie jest historia czy nie jesteśmy zainteresowani oglądaniem wystaw. Z tego miejsca bowiem roztacza się fantastyczny widok na całą Val di Chiana Amiata i Monte Cetona. Ponadto z twierdzy rozciąga się także ciekawa panorama na jezioro Trasimeno. Twierdza Girifalco usytuowana jest na górującym nad miastem wzgórzu i stanowi najwyższy punkt Cortony. Jej początki sięgają prawdopodobnie już czasów etruskich. Lokalizacja wykorzystywana była przez Gotów i Longobardów a następnie w czasach najazdów barbarzyńców. Potwierdzone informacje o jej istnieniu pochodzą jednak dopiero z 1258 roku. Począwszy od końca XIII wieku obiekt poddawano licznym modernizacjom i przebudowom. Najważniejsze zmiany, które zadecydowały o obecnym wyglądzie architektonicznym miały miejsce w 1411 roku. W1561architektSerbelloniwykorzystując istniejący obiekt, zbudował w imieniu wielkiego księcia Cosimo I de’Medici, nowoczesną jak na owe czasy twierdzę. Prace finansowane były w dużej części przez miejscową ludność, na którą książę nałożył ogromne podatki. Twierdza Girifalco jest wspaniałym przykładem architektury militarnej. Ma kształt trapezoidu z czterema narożnymi bastionami. Od północnego wschodu jest -Sant’Egidio Bastion, od południowego wschodu – Bastion San Giusto, od północnego zachodu – Bastion Santa Maria Nuova i od północnego wschodu – Bastion Santa Margherita. Twierdza jak na owe czasy zaprojektowana i zbudowana została z uwzględnieniem najnowszych osiągnięć myśli technicznej i wojskowej. U stóp twierdzy utworzono nasypy, pozwalające amortyzować uderzenia z armaty. Dostęp był tylko przez dużą bramę z dodatkowymi zabezpieczeniami. Po obu stronach bramy znajdowały się kazamaty przeznaczone dla działek artyleryjskich. W bastionach przygotowano nowoczesne stanowiska dla artylerii, amunicji oraz cele więzienne. W XVII wieku, w wyniku stabilności politycznej jaka nastąpiła w Europie, twierdza straciła na znaczeniu. Stała się siedzibą małego garnizonu, a później policji miejskiej. Obecnie Twierdza Girifalco pełni funkcję galerii. Często organizowane są tu wystawy fotograficzne oraz pokazy filmowe. Na terenie budowli prowadzone są także badania historyczne. Wstęp na teren obiektu jest bezpłatny. Obiekt czynny jest od 1 kwietnia do 30 czerwca w godz. 10:00 ? 18.00 a od 1 lipca do 10 października w godz. 11:00 ? 13.30 oraz od 14:30 ? 19.00.
Osoby zainteresowane poznaniem tradycji regionu oraz życiem miejscowych chłopów i rolników na przestrzeni wieków, powinny koniecznie udać się do położonej nieopodal miasta wioski ? Fratticiola. Nie ma teraźniejszości bez przeszłości a ta przeszłość mieszkańców regionu uwidoczniona jest właśnie w tej wiosce. A niestety nie była ona świetlana. Przez ostatnie stulecia aż do lat sześćdziesiątych XX wieku mieszkańcy tego regionu żyli w nędzy i niedostatku. Zadaniem usytuowanego na terenie wioski Museo Della Civita Contadina Fratticciola zwanego w skrócie Muzeum Cywilizacji jest ochrona dziedzictwa kulturowego minionych epok na tych terenach. Zgromadzone w pawilonie wystawienniczym narzędzia pracy, naczynia a także zapiski, dokumenty a nawet jak twierdzą pracownicy zapomniane zapachy i smaki mają przypominać o korzeniach i o procesie cywilizacji. Mają pomóc zrozumieć tradycje oraz nawet najbardziej zacofane zwyczaje i obrzędy a tym samym przywrócić ojcom, dziadkom i pradziadkom, rolnikom i biednym dzierżawcom ? godność i należne im miejsce w historii. Zgromadzone przedmioty mają przemówić w imieniu ciężko pracujących na tych ziemiach, wielu pokoleń rolników i świadczyć o ich kulturze i przemianach. Zadaniem muzeum jest także kontynuacja wszystkich form rodzimego folkloru i przekazywanie go poprzez różne programy edukacji kolejnym pokoleniom. Odwiedzając to miejsce możemy nie tylko zapoznać się z twardym wiejskim życiem płynącym zgodnie z porami roku ale też poznać uroki życia w zgodzie z naturą. Ponadto przyjrzeć się warunkom życia, prześledzić zmiany w ?modzie?, nauczyć się piec chleb, tłoczyć na własne potrzeby oliwę a nawet robić własny makaron.
Tego obiektu nie powinien pominąć żaden pasjonat paleontologii czy choćby tylko geologii. Nowe Museo di Farneta Centro di Interpretazione delle Raccolte Don Sante Felici otwarto w lipcu 2006 roku. Muzeum usytuowane jest na piętrze budynku, szkoły podstawowej Farneta. Obiekt oddalony jest o kilka metrów od malowniczego Opactwa pod wezwaniem św. Marii Assunta. W muzeum ulokowano część ogromnej kolekcji paleontologicznej będącej efektem wielu lat studiów i badań naukowych byłego proboszcza Farny Don Sante Felici. Przez lata eksponaty były składowane w różnych pomieszczeniach opactwa i tak powstała kolekcja muzealna bez muzeum. Większość skamieniałości zostało odkrytych i wydobytych na światło dzienne w trakcie prac związanych z budową Autostrady del Sole i torów kolejowych. Część eksponatów wydobyto także w otwartych w Farneta kamieniołomach. W nowym muzeum, obejrzeć można skamieniałe szczątków kręgowców lądowych i małż słodkowodnych oraz skamieniałości ssaków, które żyły w Val di Chiana w okresie czwartorzędu, charakteryzującego się ciepłym klimatem i suchymi terenami. Zobaczymy tu m.in. szczątki mamuta (Mammuthus meridionalis vestinus), dużego słonia, hipopotama (Hippopotamus antiquus), nosorożca (Stephanorhinus etruscus), jelenia (Pseudodama farnetensis), hieny (Orcaella Pachycrocuta ) koni (Equus Equus stenonis i stehlini). Wystawa wzbogacona jest licznymi makietami ilustrujących miejsca odnalezienia eksponatów oraz nakreślającymi ramy geologiczno – paleontologiczne Farneta area. Obecnie muzeum jest w rozbudowie i zwiedzanie możliwe jest tylko poprzez kontakt z Muzeum Etrusków.
Jedną z ciekawszych świątyń w Cortonie jest położony poza murami miasta od jego północnej strony, renesansowy kościół Santa Maria Nuova. Obiekt został zaprojektowany przez Giorgio Vasariego. Świątynia postawiona została na planie krzyża greckiego wpisanego w kwadrat i nakryta kopułą. Wewnątrz kopuła wsparta jest na czterech kolumnach a ramiona krzyża wykończone sklepieniami kolebkowymi. Kościół mimo zwartej bryły sprawia wrażenie lekkiego. Świątynia została zbudowany dla jednego obrazu Maryi. Podanie głosi, że namalowany na prywatne zamówienie wizerunek Matki Boskiej, uchronił rodzinę w trakcie pożaru domu. Wkrótce obraz stał się przedmiotem kultu. W tej sytuacji postanowiono wybudować dla niego kaplicę, a potem kościół. Budowa świątyni zakończona została dopiero w XVII wieku. Jej ozdobą były m.in. drewniane, złocone organy. Przez długie lata kościół był zamknięty dla zwiedzających z powodu złego stanu technicznego. Od kilku lat poddawany jest renowacji.
Kolejnym pięknym kościołem usytuowanym poza murami miasta jest świątynia poświęcona św. Dominikowi. Budowę kościoła San Domenico rozpoczęto w 1400 roku a już 150 lat później, obiekt został całkowicie odrestaurowany. Kościół zbudowano w stylu gotyckim. Świątynia jest jednonawowa z trzema kaplicami umieszczonymi w absydzie. Na frontonie obiektu znajduje się rozeta, której kościół zawdzięcza olśniewający klimat. A wszystko dzięki grze świateł, wywołanej wchodzącymi przez rozetę promieniami słonecznymi. Warto ten kościół odwiedzić w godzinach późno porannych lub przedpołudniowych. Wówczas efekt jest najpiękniejszy. Odwiedzając świątynię warto też zwrócić uwagę na umieszczony na fasadzie fresk przedstawiający Matkę Boską z dzieciątkiem oraz św. Dominikiem i Męczennikiem Piotrem, autorstwa Fra Angelico. Niestety dzieło jest mocno zniszczone. Wewnątrz kościoła zachwyca obraz Madonna z Dzieciątkiem i Świętymi namalowany przez Lucę Signorelli oraz usytuowany za głównym ołtarzem tryptyk Lorenzo di Niccolo Gerini przedstawiający koronację Matki Bożej wśród aniołów.
Anna Wachowiak ? Rybarczyk