Toskańskie wina to głównie wina czerwone i ciężkie, Wina z tego regionu są znane i doceniane na całym świecie. Najpopularniejszą odmianą winorośli uprawianej w Toskanii jest sangiovese a głównym rejonem upraw ? Chianti. Wszystkie wina z napisem Chianti to wina stołowe o popularnym smaku. Bardziej wyrafinowane są wina, kiedy na etykiecie obok Chianti pojawia się nazwa któregoś z podobszarów Chianti np. Arezzo czy Cortona. Podobszary oznaczają nazwy wzgórz otaczających Chianti. Najbardziej popularnym i jednocześnie najważniejszym podobszarem jest samo centrum Chianti i dlatego wino Chianti Classico ma najwyższą jakość. Według dokumentów historia wina sięga 1716 r. Wówczas to pierwszy raz wyznaczony został obszar jego produkcji. Do wytwarzania Chianti wykorzystywano głownie winogrona szczepu Sangiovese. W XIX w. Baron Bettino Ricasoli, burmistrz Florencji i drugi premier Królestwa Włoch, zwany popularnie Żelaznym Baronem prowadził drobiazgowe badania umożliwiające wysyłkę Chianti do najodleglejszych zakatków świata bez obniżania jego wartości w transporcie. Wprowadził też modyfikacje w postaci wykorzystywania do produkcji 70% szczepu Sangiovese, 15% szczepu Canaiolo i 15% białej Malvasii. Jednak od lat 1970-tych powraca się do dominacji Sangiovese nawet w 100%. W 1967 roku w celu utrzymania odpowiednio wysokiej jakości produkowanego w tym regionie wina wprowadzono obecnie DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita). Na szyjkach niektórych butelek można znaleźć znaczek czarnego koguta (Gallo Nero), czyli znak stowarzyszenia producentów z Chianti Classico. Wielu pamięta charakterystyczną dla Chianti pękatą, nieco gruszkowatą butelkę w słomianym koszyku. Obecnie większość win rozlewa się do standardowych butelek.
Najbardziej popularne toskańskie wina to:
Chianti Classico, Chianti Classico Riserva, prestiżowe Brunello di Montalcino dojrzewające nie krócej niż 4 lata, lżejsze i krócej dojrzewające Rosso di Montepulciano, słodkie i mocne rodzynkowe Vinsanto. Zaraz za nimi w kolejce stoją: Vino Nobile di Montepulciano czy też Vernaccia di San Gimignano.
Brunello di Montalcino to największa sława toskańskiego regionu. To aromatyczne wino z nutami owoców leśnych, skóry, czekolady, cynamonu a nawet tytoniu. Sława wina rozpoczęła się w roku 1980, kiedy to właśnie Brunello di Montalcino jako pierwsze otrzymało status DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) ? czyli najwyższą klasę apelacji włoskich. Dziś wino to jest jednym z najbardziej cenionych a przy tym i najdroższych win włoskich. Produkowane jest tylko i wyłącznie z bardzo wyselekcjonowanych winorośli szczepu sangiovese o małej wydajności z ha. Zgodnie z przepisami wino powinno dojrzewać minimum 2 lata w dębowych beczkach i 4 miesiące jeszcze w butelkach. Zazwyczaj jednak wina te z kategorii normale trafiają na rynek dopiero po 4 latach a określane jako riserva dojrzewają jeszcze o rok dłużej. Ponieważ wino to najczęściej wytwarzane jest w małych gospodarstwach, a do tego jest bardzo drogie to często zdarzają się próby podrobienia go albo produkcji z mieszanek szczepów. W przypadku tego wina znaczek apelacji nie zawsze jest gwarancją jakości i smaku.
Rosso di Montepulciano produkowane jest w 80% ze szczepu sangiovese i w 20% ze szczepu canaiolo. Czasami bywają odstępstwa i dopuszczana jest produkcja z 15% szczepu Canaiolo i 5 % szczepu mammolo. Trunek ma głęboką rubinową barwę i intensywny bukiet dojrzałych owoców z domieszką aromatów rustykalnych, skóry, imbiru oraz korzennymi i metalicznymi akcentami. Jest łagodne w smaku. Produkcja objęta jest apelacją DOCG.
Vinsanto jest bursztynowe w kolorze. Jest to słodkie wino deserowe. Prawdopodobnie jego nazwa wzięła się z częstego wykorzystywania go jako wina mszalnego. Wytwarzane jest według starej nieco trudniejszej technologii polegającej na wyciskaniu soku z uprzednio suszonych owoców. Ma on nieco wyższą zawartość alkoholu z uwagi na wyższą zawartość cukru w suszonych owocach. Istotnym elementem w trakcie procesu dojrzewania w dębowych beczkach jest osad po wcześniejszym roczniku. Jest to wino popularne zarówno w Toskanii, jak i Umbrii. Wielu mieszkańców wsi, wytwarza je nadal na własne potrzeby według starych pilnie strzeżonych receptur.
Vino Nobile di Montepulciano to czerwone wina produkowane w okolicach Montepulciano – antycznego miasteczka toskańskiego. Wyraz nobile w nazwie czyli szlachetne, podkreśla że wino pochodzi z winnic należących do starożytnych arystokratów. Pierwsze dokumenty, w których pojawia się nazwa szlachetnego trunku z Montepulciano pochodzą z roku 789. W dokumentach z XV wieku Sante Lancerio, kiper papieża Pawła III Farnese, poleca to wino władzom rzymskiej kurii. Dwa wieki później Wilhelm III wysłał z Anglii do Toskanii swoich pełnomocników, po zakup tego wina. Od początku trunek ten cieszył się tylko uznaniem arystokracji. Z uwagi na długie leżakowanie był drogi. Prosty lud wybierał więc znacznie tańsze Chianti. Ich produkcja na co zezwala ustawa DOCG opiera się w głównej mierze o szczep sangiovese (minimum 70 %), canaiolo (10%?20%) i niewielkie dodatki innych lokalnych szczepów. Jak np. mammolo i colorino razem poniżej 10%. Dozwolony jest też ewentualny dodatek białych winogron z odmian malvasia del chianti, grechetto (lokalna nazwa: pulcinculo) i trebbiano toscano, razem poniżej 10%.
Minimalny okres dojrzewania to 2 lata, ale i tu występuje kilka opcji czasu spędzonego w beczkach i butelkach. W tym przypadku ustawa DOCG daje dużo swobody 170 winiarzom z Montepulciano i sprzyja indywidualnym interpretacjom procesu wytwarzania własnego wina. To powoduje, że wielu winiarzy stara się odróżnić od pozostałych i zaciekawić swoimi pomysłami konsumentów. Wiele win produkowanych współcześnie ma duszę.
Vernaccia di San Gimignano to wino o jasnej słomkowo żółtej barwie z zielonymi refleksami. Pierwsze winnice zostały założone w Monte Oliveto już w 1340 roku przez przybyłych tam mnichów. Obecnie na 25-ciu hektarach pagórkowatego terenu w okolicach Sieny uprawiana jest pochodząca z Ligurii, odmiana winogron zwana Vernaccia di San Gimignano. W tym przypadku nazwa winorośli została wykorzystana jako nazwa wina. Vernaccia di San Gimignano – jest jednym z lepiej znanych win zarówno we Włoszech, jak i na świecie. Jest to wino, które miało już wielbicieli w odległej przeszłości. Papież Marcin IV (1281-1285) uwielbiał potrawę z węgorza podawaną w winie Vernacccia. W XV wieku Lodovico Sforza z Mediolanu zamówił 200 butelek tego trunku na ślub swojego bratanka – Gian Galeazzo i Izabeli, córki króla Neapolu Alfonsa II. W 1966 roku Vernaccia di San Gimignano – jako pierwsze włoskie wino – uzyskało prawo do posługiwania się apelacją Denominazione di Origine Controllata ? DOC, która w 1993 roku została podniesiona do rangi Denominazione di Origine Controllata e Garantita ? DOCG. Wino Vernaccia di San Gimignano ma trwały choć delikatny bukiet owocowy z nutą zielonych jabłek. W smaku czuje się lekka goryczkę. Jest to wino nadające się do ryb, zup, dań z makaronu oraz świeżych serów.
Polecane winnice w Cortonie
Fabrizio Dionisio
Początki winnicy sięgają lat 70-tych XX wieku, kiedy to Sergio Dionisio, ojciec Fabrizio, nabył 7 ha ziemi położonej na wzgórzach w „Il Castagno”, skąd roztacza się bajeczny widok na jezioro Trasimeno. W latach 90-tych XX wieku, dokupiona została jeszcze działka w „Poggio del Sole”. Obecnie firma składa się z dwóch gospodarstw odległych od siebie o ok. 5 km. Powierzchnia działek to łącznie 15 ha ziemi. Obecny właściciel Fabrizio Dionisio, już jako chłopiec pracujący u boku ojca marzył o produkcji wina nietuzinkowego. Projekt ten nabrał realnych kształtów po nabyciu drugiej działki. Wówczas stare winnice zostały wykarczowane i obsadzone nowymi szczepami. Początkowo sadzono 1300 sadzonek na hektar. Począwszy od 2000 roku zaczęto je przesadzać i selekcjonować. Pozostawiono tylko najdorodniejsze okazy. W obu gospodarstwach uprawia się inne szczepy i stosuje inne techniki. Przede wszystkim mamy tu tylko odmiany czerwone takie jak Cortona, Cabernet Sauvignon i Merlot . Jednak główną odmianą, na której skoncentrował się Fabrizio Dionisio to uprawiana na tym terenie od około 200 lat i uznana za odmianę lokalną ? Syrah. Odmiana ta przy właściwym prowadzeniu pozwala w produkcie finalnym osiągnąć niebywały efekt. Obecnie Syrah z Cortony jest powszechnie uznana za najlepszy szczep we Włoszech a ten mały obszar w południowo-wschodniej Toskanii za sprawą Syrah, zyskał sławę prawdziwej enklawy doskonałego wina. Projekt Fabrizio Dionisio, od początku powstawał w ścisłej współpracy i harmonii z żoną Alessandro ? managerem sektora komercyjnego, Federico Curtaz ? agronomem, konsultantem i dyrektorem winnic oraz Attilio Pagli – konsultantem wina i szefem piwnicy. Choć przy produkcji wina wykorzystuje się najnowsze technologie, to jednak wszystko co jest możliwe wykonywane jest na każdym etapie produkcji – ręcznie. Idea Fabrizio Dionisio to tworzenie krótkich serii win ale z duszą. Jego winnice i winiarnia to rodzaj laboratorium lub jak kto woli butiku. Tu produkuje się dla jakości a nie dla ilości. Serce firmy znajduje się na terenie pierwszej posiadłości w IL Castagno. To spowodowało, że wino z pierwszych zbiorów uzyskanych w 2003 roku Fabrizio Dionisio nazwał symbolem firmy IL Castagno. Il Castagno jest dokładnie tym winem, które zawsze chciał produkować. Jego produkcja oparta jest o odmianę Syrah, charakteryzującą się niską wydajnością bo tylko ok. 40 ton z 5 tys. roślin starannie przez lata wyselekcjonowanych. Zbiór owoców odbywa się od połowy września ręcznie, do małych bo tylko 15 kg. opakowań. Po oczyszczeniu owoce poddawane są trwającej około 15 dni fermentacji. Potem przez kolejne 3 tygodnie trwa jeszcze maceracja skórek. Ostatni etap to starzenie się wina. Przelane wino do beczek z najlepszego francuskiego dębu leżakuje przez 18 miesięcy. Il Castagno to mocne czerwone wino o bogatym bukiecie wyrażające charakter i osobowość Toskanii. W winnicy Fabrizio Dionisio wytwarza się kilka odmian czerwonych win. Ostatnim projektem jest eksperymentalna produkcja wina różowego, choć z czasem ma też być i białe w oparciu o odmianę Syrah. Na rynku ukazało się już Rosa del Castagno pasujące do zup i dani z ryb oraz warzyw , świeżych i pleśniowych serów a także mięsa z grilla lub pizzy. Wino zyskało już uznanie. Wszystko więc wskazuje że poszerzy rodzinę butikowych produktów Fsbizio Dionisio.
Azienda Agricola Stefania Mezzetti
Agroturystyczne gospodarstwo Stefanii Mezzetti posiada 10 ha winnic. Na 8 ha uprawiane są czarne odmiany winogron a na 2 ha białe. Cechą charakterystyczną winnicy jest różnorodność uprawianych odmian. Spotykamy tu takie odmiany winorośli jak: Sangiovese, Merlot, i Cabernet. Pozwala to na produkcję bogatych pod względem smaku i aromatu win a jednocześnie sprawia, że winnice od wczesnego lata do późnej jesieni przyciągają wzrok różną barwą i kształtem winogronowych kiści a także liści. Gospodarze to ludzie kochający swoją ziemię, winnice i wkładający mnóstwo nie tylko pracy ale i serca w każdy etap produkcji wina. Bo tak naprawdę to produkcja wina rozpoczyna się wiosną od przycinania i wiązania krzewów. Jest to bardzo ważny etap. Od właściwego przycięcia zależy nie tylko dalszy wzrost roślin ale też jakość winnych gron. Przez późniejsze miesiące winorośle otaczane są pieczołowitą opieką. Gospodarze przyznają, że często rozmawiają z krzewami. Winobranie natomiast traktowane jest tu jak prawdziwe święto. Dla osób biorących udział w zbiorach jest to okazja do wymiany poglądów na temat odmian, upraw, ciekawostek z zakresu produkcji ale też historii produkcji poszczególnych gatunków win. Po zbiorze owoce poddawane są oczyszczaniu i w zależności od przeznaczenia do produkcji określonego gatunku – suszeniu na matach lub miażdżeniu, fermentacji a na koniec sok leżakuje w specjalnych beczkach z francuskiego dębu. Wino do spożycia gotowe jest najwcześniej wiosną czyli praktycznie w tym samym czasie, kiedy rozpoczynają się prace w winnicy mające zapewnić kolejny dobry zbiór. Niektóre z gatunków win leżakują nawet 3 lata. Wino czerwone produkowane w tej winnicy, to mieszanka Sangiovese, Merlot i Cabernet. W efekcie są to wina o głębokim rubinowym kolorze i delikatnym zapachu. Nadają się znakomicie do potraw z dziczyzny, czerwonego mięsa do dojrzałych serów a także bruschetty posmarowanej miejscową oliwą Z kolei wina białe to mieszanki utworzone z odmian winorośli: Trebbiano Toscano, Malvasia Bianca i Grechetto. Mają jasny słomkowy kolor lub intensywnie bursztynowy. W zależności od gatunku nadają się do ryb, owoców morza, miękkich serów, suchych deserów, drożdżowego ciasta a nawet czekolady.